Thế kỷ 12 thường được nhắc đến như một thời kỳ suy thoái ở Châu Âu. Nhưng tại Đông Nam Á khi đó, đế quốc Khmer đang tận hưởng thời đại hoàng kim của mình.
Hầu hết, các vị vua của đế quốc Khmer đều thực hiện những cuộc chiến tranh để bảo vệ và mở rộng lãnh thổ đến hầu khắp khu vực Đông Nam Á. Hơn nữa, sự giàu có và trù phú đã cho phép các vị vua Khmer xây dựng nhiều công trình đền thờ để biểu thị tín ngưỡng trên khắp mảnh đất của họ. Nổi tiếng nhất trong đó có lẽ là Angkor Wat, di chỉ tín ngưỡng lớn nhất trên thế giới. Tuy vậy, những đền thờ Khmer khác cũng xứng đáng được đề cập, và một trong số đó là đền Bayon.
Tảng đá mặt người đồ sộ tại đền Bayon, Campuchia. (Ảnh: BigStockPhoto)
Đền Bayon được xây dựng vào cuối thế kỷ XII đầu thế kỷ XIII dưới sự giám sát của vua Jayavarman VII, một trong những vị vua vĩ đại nhất của Đế quốc Khmer. Bayon là đền thờ quốc gia của Angkor Thom, kinh đô mới của vua Jayavarman VII. Đóng vai trò là trung tâm Phật giáo tại Đế quốc Khmer, đền Bayon được đặt tại trung tâm thành phố Angkor Thom.
Bayon không giống các ngôi đền khác được người Khmer xây dựng, điểm đặc thù của đền nằm ở chỗ: đây là đền thờ quốc gia duy nhất thuộc trường phái Phật giáo Đại Thừa (các nước Đông Nam Á chủ yếu theo trường phái Tiểu Thừa). Sau khi vua Jayavarman VII băng hà, đền Bayon dần dần bị thay đổi theo tín ngưỡng tôn giáo của những vị vua kế tục, vậy nên đền thờ cũng có thêm nhiều yếu tố của Brahman giáo và Phật giáo Theravada vốn không nằm trong kế hoạch xây dựng lúc ban đầu.
Gương mặt an tĩnh của các bức tượng Phật bằng đá tạc trên rất nhiều tòa tháp tại đền Bayon (Ảnh: Wikimedia, CC)
Trong số những đặc điểm nguyên gốc của đền Bayon, có lẽ điểm nổi bật nhất chính là 200 khuôn mặt đá khổng lồ. Những khuôn mặt này được mệnh danh là ‘Mona Lisa của Đông Nam Á’, với tổng cộng 4 loại, mỗi loại lại có nét đặc thù riêng chỉ sang bốn hướng chính Đông Tây Nam Bắc.
Đền Bayon có 54 tháp lớn nhỏ (54 tòa tháp thể hiện 54 tỉnh của Campuchia ở thời đó), cấu trúc thành ba tầng, trên mỗi tháp đều có điêu khắc bốn khuôn mặt khổng lồ với nụ cười bí ẩn quay về bốn hướng, tượng trưng cho sự hiện hữu ở khắp mọi nơi của người mà khuôn mặt ấy mô tả. Theo một số học giả, các bức tượng miêu tả khuôn mặt của Bồ tát Quán Thế Âm (Preah Lokesvara ). Nhận định này dựa theo các đường nét khuôn mặt, đặc biệt là mắt khép kín và nụ cười bí ẩn, mà đại diện cho các thành tựu của sự Giác Ngộ.
Tuy nhiên, nhiều học giả khác đã lập luận rằng những khuôn mặt ấy khắc họa chính khuôn mặt của đức vua Jayavarman VII, vì có một điểm tương đồng kỳ lạ với các bức chân dung của nhà vua. Những bức tượng này cũng có thể đồng thời mang hàm ý miêu tả Bồ tát Quán Thế Âm và vua Jayavarman, với dụng ý rằng nhà vua có các đặc điểm của một vị Bồ tát.
Các học giả cho rằng Vua Jayavarman VII có nét tương đồng rõ rệt với những gương mặt trên các tòa tháp ở đền Bayon. (Ảnh: Wikimedia)
Không kém phần thú vị là các bức chạm nổi trên tường xung quanh ngôi đền. Trên bức tường bên ngoài, có những khung cảnh trong lịch sử và cuộc sống hàng ngày ở đế quốc Khmer.
Có rất nhiều bức chạm nổi miêu tả cảnh tượng quân Khmer chiến đấu với các dân tộc láng giềng, tộc người Chăm. Có lẽ những cảnh tượng này muốn nhấn mạnh việc bại trận của quân Khmer trước người Chăm, và việc đòi lại chủ quyền vùng đất của người Khmer từ tay quân xâm lược dưới sự chỉ huy của vua Jayavarman VII. Mặc dù rất nhiều bức chạm khắc trên hành lang bên ngoài có liên quan đến chiến tranh, nhưng cũng có những cảnh miêu tả cuộc sống gia đình và dân sự trong Đế quốc Khmer.
Ngược lại, các bức chạm nổi trên dãy tường hành lang bên trong miêu tả những vị thần trong Brahman giáo, bao gồm Preah Brahma, Preah Vishnu và Preah Shiva, cũng như các cảnh tượng trong thần thoại Brahman giáo, như truyền thuyết ‘Khuấy biển sữa tìm thuốc trường sinh’ chẳng hạn. Tuy nhiên bức chạm nổi này không được tạo bởi nhà vua Jayavarman VII, mà là do vua Jayavarman VIII - một trong những vị vua kế tục, thực hiện. Tính tổng cộng, có hơn 11.000 bức chạm khắc trên chiều dài 1,2 km tường.
Ngày nay, đền Bayon là một phần của Công viên Khảo cổ Angkor và là Di sản Thế giới được UNESCO công nhận. Cùng với các ngôi đền khác trong công viên, bao gồm đền Angkor Wat nổi tiếng, đền Preah Khan và Ta Prohm, đền Bayon cung cấp một cái nhìn đặc biệt vào nền văn minh huy hoàng và lịch sử tôn giáo, chính trị và văn hóa của người Khmer nói chung.
Tác giả: Ḏḥwty, dịch bởi Kim Sothia (Đã lược bỏ những đoạn không quan trọng)
Nguồn: Ancient Origins (nội dung bằng tiếng Anh)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét