Lễ hội Ok Om Bok của dân tộc Khmer

Ok Om Bok là một trong ba lễ hội truyền thống lớn nhất của dân tộc Khmer vì bao hàm luôn cả phần lễ và hội. Lễ là lễ cúng trăng, còn hội luôn gắn liền với các trò chơi dân gian, trong đó có cuộc đua ghe Ngo (ប្រណាំងទូក «ង») là một trò chơi dân gian, vừa tỏ sức mạnh vừa tỏ sự đoàn kết, mà nay đã trở thành một lễ hội truyền thống diễn ra khắp đất nước Campuchia, cùng với 2 tỉnh Sóc Trăng và Trà Vinh ở VN, để tái hiện lại một phần hình ảnh quân đội hải quân của tổ tiên người Khmer đã chiến đấu chống lại kẻ thù bảo vệ quê hương.

Ngay khi trăng vừa lên, mỗi gia đình bày cúng một mâm gồm nhiều sản vật và Om Bok (cốm dẹp) ở giữa sân. Gia chủ khấn nguyện cúng lên Preah Chand những sản vật của vụ mùa vừa qua. Sau khi cháy hết tuần hương, người lớn trong nhà gọi con cháu đến ngồi xếp bằng trước bàn thờ. Cũng động tác chắp tay thành kính trước bàn thờ Mặt Trăng, sau đó một dùng tay nhúm một ít Om Bok và lễ vật khác, đút vào miệng từng lượt con cháu, tay kia vỗ lưng và hỏi "ước muốn của con/cháu năm nay là gì?". Sau đó con cháu sẽ nói về ước muốn của mình, vái lạy Preah Chand và tin rằng năm đó mọi điều tốt lành sẽ đến với họ. Cuối cùng mọi người hạ cỗ cùng nhau hưởng lễ vật; Sau đó, các gia đình đến chùa xem thả đèn gió (Kom), đèn nước - hoa đăng (Loi Pratip). Bầu trời rực sáng với những chùm đèn gió bay cao, trên sông lung linh đủ sắc màu những ngọn nến được cắm trong những con thuyền Loi Pratip trang trí sặc sỡ.

 Mâm Ombok và Sản vật vườn nhà để dâng lên Preah Chand

Đèn Khồm hay Đèn gió

 

Đèn Loy Protip

Người ta cho rằng, đèn gió bay lên cao tượng trưng cho những ước vọng, nền tin con cháu gửi tới Thần Mặt Trăng (Preah Chand). Còn đèn nước thể hiện sự tôn kính của chúng ta đối với Thần Nước (Preah Mae Maha Kongkea) đồng thời cầu xin ngài tha thứ cho những hành động của chúng ta trong cuộc sống hàng ngày đã làm ô nhiễm nguồn nước của ngài.

Vào đêm này, khắp nơi nơi, mọi người ta đổ ra đường đông nghèn nghẹt. Tại các ngôi chùa lớn gần trung tâm tỉnh huyện thường có nhiều hoạt động sân khấu Reamker, Zuker, Robam, Ramvong,... và chơi các trò chơi dân gian như ném còn, kéo co, đấu võ, múa hát... tạo không khí náo nhiệt, tưng bừng có khi kéo dài đến trắng đêm.

Các đội đua Ghe Ngo

Gắn liền với Ok Om Bok là hội đua ghe Ngo diễn ra trong ngày. Đua ghe Ngo là nghi thức truyền thống tiễn đưa thần nước sau mùa gieo trồng về với biển cả. Và cũng là nghi thức tôn giáo tưởng nhớ linh vật tổ Naga và những trận hải chiến của Hải quân tổ tiên người Khmer.

Một chiếc ghe Ngo dài thườn thượt trên 30m, chứa mấy chục các tay bơi cường tráng… chiếc ghe Ngo cong vút tạc hình linh vật tổ Naga, thân ghe chạm trỗ hoa văn hình kỷ hà và được sơn màu sặc sỡ, lướt vùn vụt trên mặt nước. Xem thật hay.

Với người Khmer, chiếc ghe Ngo chính là bảo vật thiêng liêng, và là hình ảnh đại diện cho phum srok, được bảo quản rất cẩn thận tại chùa và chỉ dùng trong ngày lễ Ork Om Bok. Chính vì vậy, cuộc đua luôn diễn ra quyết liệt.

Ghi chú: Preah Chand hay Preah Chandra: Thần mặt trăng
Preah Mae Maha Kongkea: Mẹ Nước tức là rồng (Naga hay Neak).

Hình ảnh: sưu tầm

Viết: Trần Chanthi

Tony Jaa - Siêu sao võ thuật Thái gốc Khmer

Tony Jaa tên thật của anh là Panom Yeerum (พนม ยีรัมย์, ភ្នំយិរម្យ - từ យិរម្យ là cách người Khmer Surin đọc trại từ ភិរម្យ trong tiếng Khmer phổ thông). Sinh năm 1976, anh đã trải qua một tuổi thơ đầy gian khó trong một ngôi làng nghèo thuộc huyện Phanom Dong Rak (อำเภอพนมดงรัก, ភ្នំដុងរ៉ាក់) tỉnh Surin, Thái Lan. Mặc dù sinh ra, lớn lên và thành danh ở Thái Lan, nhưng cha mẹ anh đều là người gốc Khmer Thượng, mà chúng ta thường gọi là "Khmer Surin". Anh có thể nói được 4 ngôn ngữ, mà rành rẽ nhất vẫn là tiếng Thái và tiếng Khmer.

Cậu bé Yeerum sinh ra trong thời Khmer Đỏ điều hành Campuchia, và vì sống ở biên giới nên cậu rất sợ tiếng súng đạn và thường chạy đi tìm chỗ nấp. Thế nhưng, cậu được cân bằng tình thương nhờ vào 2 cậu bạn là hai chú voi con có tên Hoa (ดอก) và Lá (ใบ). Đối với Jaa, 2 chú voi không chỉ là thú cưng mà chúng còn là thành viên trong nhà. Cũng chính tuổi thơ gắn bó cùng hai chú voi thân thiết đã giúp Jaa sau này lấy cảm hứng cho hai tuyệt phẩm The Protector - xoay quanh câu chuyện tình bạn người và voi.

Lúc nhỏ, Jaa thường rời nhà đi xem chiếu phim ở những sân đất chung trong làng vào buổi tối. Các phim đó hầu hết là phim võ thuật siêu anh hùng Trung Hoa. Giống như bao trẻ thơ khác, các nhân vật trong phim trở thành thần tượng của anh, và anh luôn khao khát được giống như họ. Hằng ngày, cậu thường bắt chước những động tác võ thuật của các thần tượng mọi lúc, mọi nơi.

Năm 10 tuổi, Tony Jaa bắt đầu học quyền cổ truyền cơ bản, mặc dù cha anh cũng là một võ sư, nhưng vì sợ anh lơ là việc học nên ông kô cho anh luyện tập nhiều.

Sau một lần bị bạn bắt nạt, anh dọa tự tử nếu cha không cho vào học các lớp võ chuyên sâu. Sau khi được cha đồng ý, thời gian của anh dành cho việc luyện võ và thiền định mỗi ngày 8 tiếng. Anh tập tới mức di chuyển được chính xác như các bậc thầy (theo lời anh kể lại trên tạp chí Time).

15 tuổi, Tony Jaa tìm đến võ sư nổi tiếng Phanna Rithikarai - một võ sư chuyên đóng thế các cảnh hành động cho các phim điện ảnh Thái. Ở đây, anh được truyền đạt lại hầu hết những chiêu thức tinh hoa của môn võ cổ truyền. Quá mê võ, Tony Jaa đã từng có ý định bỏ học phổ thông để theo nghiệp võ nhưng được gia đình và thầy thuyết phục vừa đi học vừa tập võ. Năm 17 tuổi, Tony trúng tuyển vào Học viện thể dục nghệ thuật. Cùng lúc làm thêm ở các trường quay của võ sư Rithikrai, Tony Jaa dành thời gian luyện Taekwondo, Aikido, Capoeira, Wu Shu, Karbi Krabong, múa kiếm và thể hình. Anh bắt đầu tìm cách để có vai đóng thế, tiếp cận giấc mơ điện ảnh của mình.

Sau khi đóng thế vai trong phim Mortal Kombat 2, anh dần nổi lên với khả năng đánh võ tuyệt mỹ dù ngoại hình không đẹp. Qua các video tự quay thể hiện những cú đá cao ngoạn mục và lối biểu diễn uy lực, anh lọt vào mắt xanh của đạo diễn Pranchya Pinakaew khi ông đang tìm vai chính cho phim Ong-bak.

Cuộc đời của chàng trai nghèo ở vùng biên giới Isan chính thức bước sang một trang mới khi tham gia đóng vai chính trong bộ phim Ong-bak, khi đó anh 27 tuổi.

Ngay sau khi ra mắt vào năm 2003, Ong-bak lập tức gây tiếng vang lớn tại châu Á. Phim có ngân sách ban đầu một triệu USD, mang về doanh thu hơn 20 triệu USD. Ngày 12 tháng 3 năm 2004, Ong Bak được trình chiếu tại Bercy (Paris, Pháp) dành cho giới thương lưu điện ảnh và báo chí. Sau khi phim kết thúc, mọi người đồng loạt đứng lên vỗ tay liên hồi tán thưởng những pha hành động nghẹt thở, phi xảo thuật của anh. Giới báo chí Pháp ngay lập tức đưa Tony Jaa lên trang bìa với lời ca ngợi “Một con rồng châu Á” mới đã xuất hiện. Đạo diễn Pranchya Pinakaew và Tony Jaa (Từ một "đạo diễn vô danh" và một "diễn viên tiểu tốt”) đã một sớm một chiều "phóng" lên hàng “ngôi sao thế giới”.

Sau khi tham gia phần hai của Ong-bak (2008), anh tạm thời gác lại chuyện công danh, về quê tu học theo truyền thống dân tộc tại một ngồi chùa Phật giáo địa phương, rồi tái xuất với dự án The Protector 2 vào năm 2013.
Một điều rất ít người biết đến, anh là một trong số rất ít các ngôi sao võ thuật không sử dụng dây hay diễn viên đóng thế và kỹ xảo ở các pha hành động nguy hiểm. Anh từ chối sử dụng dây cáp, kỹ xảo máy tính hoặc máy quay để tăng cường hành động. Tất cả mọi thứ khán giả nhìn thấy trên màn ảnh là hoàn toàn có thật.
Với bốn tác phẩm đầu tay, anh được người hâm khắp thế giới biết đến. Hiện nay, anh đã kết hôn, thành danh tại châu Á, được Hollywood mến mộ và mời anh làm việc trên trường quay cùng các êkíp tại đây.

Ở tuổi 40, với bề dày kinh nghiệm thu được từ hơn một thập kỷ qua giúp Tony tự tin làm việc ở Hollywood nhưng anh vẫn khiêm tốn nói rằng bản thân "đang đi du học" tại phim trường Hollywood.

Bộ phim Hollywood đầu tay mà anh tham gia là Fast & Furious 7, anh phân vào vai Kiệt, một ác nhân làm tay sai của phe phản diện, tìm mọi cách cản trở kế hoạch của nhóm Vin Diesel, đối đầu chính với Paul Walker. Diễn xuất với nhiều pha hành động mạo hiểm, uy lực của anh trong các cảnh nghẹt thở đối kháng với Paul Walker khiến fan hài lòng. Với những gì đang thể hiện, Tony Jaa khẳng định với người hâm mộ khắp thế giới rằng hãy "chờ đợi sự nổi danh của một ngôi sao võ thuật châu Á tại nước Mỹ."

Với những gì đang thể hiện, tài năng, sự khiêm nhường, sự ham học hỏi và tinh thần cầu tiến, anh hoàn toàn xứng đáng là niềm kiêu hãnh của người Khmer tại Hollywood. Kể về tuổi thơ và sự thành đạt của anh giống như kể về một huyền thoại, một huyền thoại cỗ vũ cho tinh thần của một con người dám hi sinh cho giấc mơ của mình.

Khổng Seyla tham khảo, tổng hợp và lược dịch từ các nguồn Wikipedia tiếng Anh, Khmerconnection.com, Asiafinest.com và báo tiếng Việt DânTrí.vn